Browarnictwo w Koszalinie obecnie kojarzy nam się z browarem BROK
i Minibrowarem Kowal, ale kiedyś w Koszalinie działało dużo więcej browarów. Mówi się, że początki piwowarstwa przemysłowego w Koszalinie sięgają połowy XIX w. Wcześniej jednak istniało piwowarstwo cechowe. O tym, że na pomorzu piwo było cenionym napojem pisał biograf Ottona z Bambergu Herbord: „… wina nie mają ani go szukają, gdyż zapobiegliwie przyrządzone miodne napoje i piwo przewyższają wina falernijskie”.
Już w XIV w. piwowarstwo staje się ważnym czynnikiem rozwoju gospodarczego i dobrobytu mieszkańców. W wielu ośrodkach piwowarzy
z kupcami należeli do elity miejskiej i wchodzili w skład rady miejskiej.
Wracając do historii browarnictwa w Koszalinie, to taka mała ciekawostka. W 1489 r. Bogusław X (książę pomorski, nadano mu przydomek „Wielki” ze względu na mądrą i dojrzałą politykę, zjednoczył księstwa pomorskie) potwierdził cechom piwowarów wyłączne prawo do produkcji i handlu piwa. Pozostali mieszkańcy, w tym inne cechy rzemieślnicze, miały prawo warzyć piwo na własny użytek. Władze miasta odgórnie ustalały jedną cenę, która nie była przestrzegana, stając się przedmiotem sporów. Piwowarzy z czasem starali się zdobyć monopol na warzenie piwa, dążąc do pozbawienia tego prawa inne cechy. Spór na tym tle rozgorzał w Koszalinie w 1533 r., kiedy to Bp kamieński Erazm pod naciskiem miejscowych piwowarów cofnął innym cechom prawo warzenia piwa. Dopiero 20 lat później Bp Marcin Weiher uchylił ten zakaz, przywracając cechom i gilidiom prawo warzenia piwa na własny użytek, bez prawa do sprzedaży, dokładnie nie więcej niż 4 szefli (1 szelf = ok 50 kg słodu) słodu miesięcznie.
Na przykładzie statusu koszalińskich piwowarów z 1566 r. zatwierdzonego przez Jana Fryderyka w 1569 r. wiadomo, że liczba piwowarów nie była ograniczona, jednak dostęp do cechu mieli tylko mieszkańcy
z obywatelstwem miasta Koszalin, posiadający własny dom z murowanym kominem. Jeżeli dom przeznaczano do innego wykorzystania uprawnienia tracono, tak samo jeżeli ktoś posiadał dwa domy - uprawnienia dostawał tylko na jeden dom. Regulamin piwowarów zawierał także liczne zakazy, które proponowali sami piwowarzy aby zabezpieczyć się przed nieuprawnionymi piwowarami, rzemieślnikami i mieszkańcami wsi.
Na przykład nie wolno było mieszkać w piwnicy, bo nie spełniały wymogów przeciwpożarowych. No a co zakazane to wykorzystywane
i tak oto w 1504 r. mieliśmy duży pożar, a w 1718 r. spłonęło prawie całe miasto. I w ten oto sposób Fryderyk Wilhelm I w 1719 r. ufundował miastu wodociąg, rozbudowany w latach 1737/38, którym sprowadzano wodę ze źródła na Górze Chełmskiej. Oczywiście do wodociągu zostały podłączone browary koszalińskich piwowarów. Status piwowarów nadany przez władze Koszalina w 1653 r. nawiązywał do aktu z 1569 r. i wprowadzał nowe ustalenia. Zabraniał kupcom zakupu zboża do świętego Marcina (7 grudnia), po to, by piwowarzy i inne cechy mogły zgromadzić odpowiednie zapasy słodu i jęczmienia. Warzenie mogło odbywać się raz na cztery tygodnie.
Po wojnie trzydziestoletniej (1618 – 1648) wprowadzono ograniczenia uprawnień cechów piwowarskich. W Koszalinie w 1664 r. i w 1678 r. status piwowarów został poddany rewizji zmniejszającej dotychczasowe uprawnienia. I tak oto każdy piwowar do warzenia piwa mógł zużyć tylko dwa worki słodu miesięcznie zaopatrując się tylko i wyłącznie w młynie miejskim. W 1678 r. władze brandenburskie zabroniły piwowarom prowadzenie własnego wyszynku. Piwo sprzedawali karczmarzom bez żadnej formy nacisku. W Koszalinie były to: piwnica miejska, bursa ratuszowa i karczma pod nazwą „Drage”. Wiemy też ile wynosiła w 1682 r. roczna produkcja beczek piwa. Było to 4224 beczek piwa.
Upadek piwowarstwa cechowego to końcówka XVIII w. W 1782 r. piwowarstwem miejskim zajmowały się 704 osoby, a już w 1798 r. tylko 434 piwowarów zajmujących się wyłącznie warzeniem piwa. I tak oto wchodzimy w browarnictwo przemysłowe, o którym opowiem trochę więcej.
Piwowarstwo Koszalina reprezentowało 7 małych browarów, które produkowały 3300 beczek piwa.
koszaliński browar akcyjny, z kapitałem ziemiańskim (Kősliner Actien-Bierbrauerei, Kőslin).
http://www.srodkowopomorskie.porcelanki.netNiestety o powyższych 7 browarach wiemy tylko tyle, że były to browary rodzinne i kupieckie. My skupimy się nad browarem, który istnieje do dziś. W 1873 r. na terenach w pobliżu centrum miasta powstała spółka komandytowa pod nazwą „Kősliner Kommanditgesellschaft G. F. Gőrke” czyli Koszaliński Browar Piwa Spółka Komandytowa G. F. Gőrke. Wyglądało to w ten sposób, że koszaliński kupiec K. Gőrke, jako wspólnik spółki, przekazał do jej dyspozycji teren blisko centrum miasta przy Brauereigasse (obecna ul. Spółdzielcza 8) pod budowę browaru. Spółka składała się jeszcze z 18 członków (komandytariuszy), a inicjatorami byli: Starosta koszaliński August von Gerlach – Parsow (Parsowo), ziemianin von Blanckenburg – Schőtzow (Skoczewo), ziemianin von Gaudecker – Kerstin (Karścino). Celem spółki była produkcja i sprzedaż piwa, słodu i napojów bezalkoholowych. Budowa browaru została zakończona w 1874 r., a w skład rady nadzorczej spółki weszli: wspomniany już starosta koszaliński, nadradca rządowy von Schmeling i rentier Freshe z Koszalina. W 1883 r. wobec trudności gospodarczych przekształcono firmę w spółkę akcyjną Kősliner Actien-Bierbrauerei o kapitale 232 500 marek.
Nowy zarząd spółki tworzyli dyrektor August Beeg, a od 1899 r. Adolf Rohn. Pod jego zarządzaniem browar został rozbudowany, miało to miejsce w 1909 r. Wybudowano rozlewnie piwa beczkowego i butelkowego oraz mieszkania dla urzędników browaru. Rok później został zakupiony browar Achera co pozwoliło zwiększyć zbyt piwa z 10 000 hl do 22 000 hl. Zakup browaru pozwolił na zwiększenie produkcji piwa górnej fermentacji. W 1912 r. dobudowano jeszcze trzy wydziały piwnic. Dzięki rozwinięciu sieci hurtowni przed I wojną światową zbyt piwa wynosił 28 000 hl piwa. Podczas wojny w skutek ograniczenia produkcji do 12 000 hl wykorzystywano zakład do wszelkiego rodzaju suszenia. Produkowano również kawę zbożową i wino owocowe. W 1916 r. wymieniono część maszyn oraz pogłębiono piwnice do lodu.
Po wojnie wskutek inflacji zarząd podjął trudną decyzję i doprowadził do fuzji z browarem Bohrischa w Szczecinie i włączenia się do koncernu Rückfortha w 1923 r. Wcześniej Koncern „Ferdinand Rückforth Nachfolger AG” po uzyskaniu udziałów w Szczecinie, Prusach Wschodnich i Pomorzu Wschodnim zakupił browary w Sławnie (Schlawe), Polanowie (Pollnow), Białogardzie (Belgard) i Karlinie (Körlin). Fuzja spowodowała zawarcie porozumienia o rozgraniczeniu rynków zbytu między trzema browarami szczecińskimi, a browarem koszalińskim. Nam przypadł zbyt piwa sięgające do Kołobrzegu, Świdwina i Szczecinka.
Co najważniejsze samodzielność browaru koszalińskiego została zachowana, a 51% kapitału akcyjnego pozostał w rękach właścicieli ziemskich. Spółka miała prawo do zakładania w kraju i zagranicą oddziałów, do nabywania i zakładania innych przedsiębiorstw i syndykatów tego samego lub pokrewnego rodzaju.
Produkcja i zbyt piwa rosły i w 1927 r. przekroczyły 30 000 hl, a w 1929 r. produkcja wzrosła do 33 000 hl. Dodatkowo w tym samym roku browar nabył Sławieńską Spółkę Browarniczą z jej udziałami, w której zawieszono produkcję piwa, pozostawiono wytwarzanie likierów i hurtownie spirytualiów.
Dzięki pośrednictwu browaru Bohrischa w 1929 r. koszaliński browar otrzymał na korzystnych warunkach pożyczkę w wysokości 350 000 marek (niektóre źródła podają 500 000 marek) z banku przemysłu browarniczego w Berlinie. Pożyczka pozwoliła zmodernizować urządzenia (m.in. do śrutowania i czyszczenia słodu, oczyszczania wody, oraz nowy kocioł). Wcześniej browar wymienił drewniane kadzie fermentacyjne i leżakowe na aluminiowe. Dyrektor Banku Oskar Thieben wszedł do rady nadzorczej spółki w Koszalinie. Dzięki modernizacji browaru moce produkcyjne wzrosły, pozwoliło to warzyć piwa leżakowe, pilzner koszaliński, piwo mocne, piwa słodkie, lemoniadę i wodę mineralną. W czasie II wojny produkowano 60 000 hl piwa i 5 000 hl wody mineralnej, przy zatrudnieniu wynoszącym 130 osób (stan w 1939 r.).
Dobre wyniki finansowe przedsiębiorstwa pozwoliły na wykupienie od Rückfortha dóbr majątkowych w Koszalinie. Dzięki temu browar zyskał jeszcze większą samodzielność. Koniec wojny to nowa historia browaru. Browar został zajęty przez Armię Czerwoną, a 17 września 1945 r. został oddany w Polskie ręce i uruchomiona została produkcja. W tym czasie browar został wyremontowany. W 1960 r. browar włączono w skład Koszalińskich Zakładów Piwowarsko-Słodowniczych.W strukturę tego przedsiębiorstwa włączono 4 browary: w Koszalinie, Słupsku, Połczynie Zdroju i Szczecinku.
Po prywatyzacji w 1990 r. browar działał jako spółka Koszalińskie Zakłady Piwowarskie BROK S.A., 30% akcji przejął niemiecki koncern piwny Holsten.
Na początku 2000 r. browar został przemianowany na na Browary Brok S.A. Od 2002 r. browar wchodził w skład grupy piwowarskiej Browary Polskie Brok-Strzelec S.A. W 2005 r. browar w Koszalinie został kupiony przez duński koncern piwowarski Danish Brewery Group i wszedł w skład grupy piwowarskiej Royal Unibrew Polska. W lutym 2009 r. spółka Royal Unibrew poinformowała o planach likwidacji zakładu.
Na szczęście dla browaru w marcu 2009 r. znalazł się nabywca. Browar kupiła spółka Van Pur S.A. W maju 2009 r. transakcja ta została zaakceptowana przez UOKiK.